در حالی که برخی افراد بر این باور هستند که مصرف داروهای بدون نسخه، به‌ویژه انواع مسکن‌ها، راهی برای تسکین فوری درد یا تب است؛ یافته های علمی نشان می دهد مصرف خودسرانه داروهایی نظیر «استامینوفن»، «ایبوپروفن» یا حتی مکمل‌ها و فرآورده‌های گیاهی، بدون مشورت با پزشک یا داروساز، ممکن است به عوارضی مانند آسیب‌های کبدی، کلیوی، گوارشی و پنهان‌شدن علائم بیماری‌های جدی منجر شود.

به گزارش روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شیراز، دکتر «امیر آزادی»، استاد تمام و رئیس دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی شیراز، با دیدگاهی علمی و جامع‌نگر، خطرات مصرف خودسرانه داروهای بدون نسخه را بررسی می‌کند.

عوارض شایع ناشی از مصرف خودسرانه مسکن‌ها

این متخصص فارماسیوتیکس با اشاره به مصرف گسترده داروهای مسکن در جامعه گفت: داروهایی نظیر «استامینوفن» و داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی مانند «ایبوپروفن»، «دیکلوفناک»، «ناپروکسن»، «مفنامیک اسید»، «آسپیرین» و دیگر موارد این دسته دارویی می‌تواند عوارض متعددی به همراه داشته باشد.

او ابتلا به نارسایی حاد کبدی را یکی از پیامدهای مصرف بیش‌ از‌ حد استامینوفن دانست و افزود: این دارو به‌ویژه در بیماران دارای مشکلات زمینه‌ای کبد یا در صورت مصرف همزمان با دیگر عوامل آسیب‌زننده به کبد، خطر بروز نارسایی کبدی را افزایش می‌دهد.

این استاد دانشگاه علوم پزشکی شیراز در ادامه به عوارض دسته داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی اشاره کرد و گفت: مصرف خودسرانه این داروها ممکن است باعث بروز زخم‌های گوارشی، گاستریت، آسیب‌های کلیوی، مشکلات قلبی‌_عروقی مانند افزایش فشار خون و سکته‌های قلبی و مغزی، حساسیت‌های پوستی، واکنش‌های آلرژیک، بثورات پوستی و در موارد نادر سندرم «استیون-جانسون» شود.

دکتر آزادی تأکید کرد: بروز این عوارض به میزان و مدت زمان مصرف، شرایط زمینه‌ای و وضعیت جسمی فرد بستگی دارد، اما مصرف منطقی دارو با نظر پزشک یا داروساز، احتمال این عوارض را به کمترین میزان ممکن می‌رساند.

پنهان شدن نشانه های بیماری‌های جدی و تأخیر در تشخیص

او ادامه داد: در بسیاری از موارد، داروهای مسکن می‌تواند نشانه های هشداردهنده بیماری های جدی مانند تب، درد یا التهاب را به صورت موقت پنهان کند. این پنهان‌سازی ممکن است باعث تأخیر در مراجعه بیمار به پزشک و تشخیص به‌ موقع بیماری شود.

این استاد دانشگاه علوم پزشکی شیراز با هشدار نسبت به  پنهان نگه داشتن نشانه های ابتلا به بیماری هایی مانند آپاندیسیت یا عفونت‌های شدید تا مراحل پیشرفته در اثر مصرف بی رویه مسکن ها گفت: لازم است به این نکته اشاره کرد، در مواردی که بیمار سابقه مصرف دارو را اعلام نکند، این امر احتمال دارد پزشک را در ارزیابی بالینی گمراه کند.

خطرات مصرف خودسرانه دارو در زمان شیوع ویروس‌های فصلی

دکتر آزادی با بیان اینکه بسیاری از بیماری‌های ویروسی فصلی خود محدود شونده هستند، گفت: در چنین شرایطی استفاده منطقی از داروها برای کنترل نشانه های بیماری مشکلی ایجاد نمی‌کند، اما مصرف بی‌رویه به دلیل احتمال اختلال در پاسخ ایمنی بدن، توصیه نمی‌شود.

او مصرف مکرر و بی‌رویه داروهایی مانند ایبوپروفن را عاملی در تضعیف پاسخ طبیعی بدن نسبت به ویروس‌هایی مثل آنفلوآنزا دانست و افزود: تب یکی از علائم کلیدی برای تشخیص شدت عفونت است و مصرف خودسرانه تب‌برها می‌تواند این علامت را پنهان کند و فرد را از دریافت درمان به‌موقع محروم سازد.

دکتر آزادی مصرف دوز بالای مسکن ها در دوران بیماری را زنگ خطری برای افزایش ابتلا به مسمومیت کبدی یا کلیوی ارزیابی کرد.

مکمل‌ها، ویتامین‌ها یا داروهای گیاهی همیشه مفید نیست!

این استاد دانشگاه علوم پزشکی شیراز با اشاره به باور رایج مردم مبنی بر بی‌ضرر بودن مکمل‌ها، ویتامین‌ها و داروهای گیاهی گفت: بسیاری از مردم تصور می‌کنند چون این مواد طبیعی یا غیرنسخه‌ای است، خطری ندارد؛ در حالی‌ که، مصرف بیش‌از‌ اندازه برخی ویتامین‌های محلول در چربی مانند A، D، Eو K می‌تواند منجر به تجمع در بدن و ایجاد مسمومیت کبدی یا مشکلات کلیوی شود.

او افزود: برخی مکمل‌ها مانند ویتامین K با داروهای ضدانعقاد (مثل وارفارین) تداخل دارد و ممکن است اثربخشی دارو را کاهش دهد، همچنین مصرف مکمل آهن در افرادی که کمبود آهن ندارند، می‌تواند زیان‌بار باشد.

دکتر آزادی مصرف زیاد و طولانی‌مدت ویتامین C را در افراد مستعد یا دارای سابقه بیماری کلیوی عاملی برای تشکیل سنگ‌های کلیوی دانست و اظهار کرد: اینکه دارویی منشأ گیاهی داشته باشد، دلیلی بر بی‌ضرر بودن آن نیست. داروهای گیاهی نیز مواد مؤثری دارد که حتی در مقادیر کم می‌تواند بر بافت‌های بدن اثرگذار باشد.

او افزود: برخی داروهای گیاهی ممکن است با داروهای دیگر تداخل داشته و باعث کاهش اثر یا افزایش عوارض داروی مصرفی شود، همچنین داروهای گیاهی خام و فرآوری‌نشده ممکن است استانداردهای کیفی لازم را نداشته و حاوی سموم یا آلودگی‌هایی باشد که به کبد و کلیه آسیب برساند.

این استاد دانشگاه علوم پزشکی شیراز با تأکید بر خرید داروهای گیاهی استاندارد از داروخانه‌ها و سلامتکده‌های دارای مجوز، توصیه کرد: لازم است پیش از مصرف هرگونه داروی گیاهی یا مکمل به‌ویژه در صورت وجود بیماری زمینه‌ای یا مصرف داروهای دیگر با پزشک یا داروساز مشورت شود.

دکتر آزادی از مردم خواست که از مصرف خودسرانه و طولانی‌مدت مکمل‌ها و داروهای گیاهی پرهیز کنند و ضمن خودداری از مصرف بی رویه داروها بدون دستور پزشک، دارو را تنها از مراکز معتبر تهیه و از کیفیت محصول مطمئن باشند.

پایان خبر